Γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού
Η γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού ξεκινά από τη μέρα της γέννησης
του και εκτείνεται έως και την ηλικία των 7 ετών. Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα το παιδί αναπτύσσει ένα κατάλληλο λεξιλόγιο ανά ηλικία τόσο εκφραστικό όσο και αντιληπτικό. Παρακάτω αναφέρονται αναλυτικά τα στάδια της γλωσσικής ανάπτυξης που ακολουθούν τα παιδιά. Πολλά παιδιά δεν ακολουθούν τον τυπικό ρυθμό ανάπτυξης των σταδίων με αποτέλεσμα να εμφανίζουν αναπτυξιακή καθυστέρηση λόγου και ομιλίας.
Λεξιλόγιο ανά ηλικία
Ηλικία 0-6 μηνών
Στην ηλικία των 0-6 μηνών το βρέφος τρομάζει με ήχους, αρχίζει να αναγνωρίζει ήχους, εντοπίζει τους ήχους γυρνώντας το κεφάλι προς την πηγή τους, επαναλαμβάνει τους ίδιους ήχους (μπα,μπα,μπα…), συχνά ψιθυρίζει και βγάζει ευχάριστους ήχους, αρχίζει να μιμείται ήχους, χρησιμοποιεί ήχους ή χειρονομίες για να υποδείξει τις ανάγκες του, χρησιμοποιεί διαφορετικό κλάμα για να εκφράσει τις διαφορετικές του ανάγκες, χαμογελά όταν του μιλάνε, χρησιμοποιεί τα φωνήματα /b/, /p/ και /m/ όταν μουρμουρίζει και η φωνή του ποικίλλει σε ύψος και ένταση.
Ηλικία 7-12 μηνών
Μεγαλώνοντας, στο διάστημα 7-12 μηνών το μωρό κατανοεί το ναι και το όχι, ανταποκρίνεται στο άκουσμα του ονόματός του, μιμείται περισσότερους ήχους, αναγνωρίζει λέξεις που σχετίζονται με συνηθισμένα αντικείμενα (π.χ. γάλα, παπούτσι, μπιμπερό), χρησιμοποιεί μεγάλη ποικιλία ήχων όταν μουρμουρίζει, συνηθίζει να μιμείται μερικούς ήχους και μελωδίες των ενηλίκων, χρησιμοποιεί ήχους ακόμα και όταν κλαίει μόνο για να προκαλέσει την προσοχή των γονέων, ακούει όταν του μιλάνε, πλέον αρχίζει να μετατρέπει το μουρμουρητό σε ακατάληπτη γλώσσα, παράγει μια ή περισσότερες λέξεις, χρησιμοποιεί ουσιαστικά, έχει λεξιλόγιο 1-3 λέξεις και κατανοεί απλές εντολές.
Ηλικία 13-18 μηνών
Στην ηλικία των 13-18 μηνών το παιδί χρησιμοποιεί τα πρότυπα επιτονισμού των ενηλίκων, κάνει νεολογισμούς, ηχολαλεί, ακολουθεί απλές εντολές, αναγνωρίζει 1-3 μέρη του σώματος, συχνά συνδυάζει χειρονομίες και λόγο, κάνει έκκληση για τα περισσότερα από τα αντικείμενα που επιθυμεί και το λεξιλόγιο του έχει αυξηθεί στις 3-20 λέξεις ή και περισσότερες κυρίως όμως ουσιαστικά.
Ηλικία 19-24 μηνών
Ένα εξάμηνο πριν φτάσει στα δεύτερα γενέθλιά του (19-24 μηνών) το παιδί χρησιμοποιεί τις λέξεις πιο συχνά από ότι τους νεολογισμούς, είναι πιο κατανοητό σε ξένους, σταδιακά αρχίζει να συνδυάζει ουσιαστικά και ρήματα αλλά και να χρησιμοποιεί κάποιες αντωνυμίες, χρωματίζει σωστά τη φωνή του όταν κάνει ερωτήσεις, απαντά στην ερώτηση «τί είναι αυτό;», του αρέσει να ακούει ιστορίες, γνωρίζει 5 μέρη του σώματος, κατονομάζει μερικά οικεία αντικείμενα, το λεξιλόγιο του πλέον διακρίνεται σε εκφραστικό και αντιληπτικό το οποίο έχει εμπλουτιστεί αρκετά καθώς το εκφραστικό του κυμαίνεται στις 50-100 ή και περισσότερες λέξεις ενώ το αντιληπτικό λεξιλόγιο στις 300 και πλέον λέξεις.
Από την ηλικία των δύο ετών ξεκινά το λεγόμενο στάδιο της ραγδαίας ανάπτυξης των παιδιών και έχει διάρκεια δύο χρόνια από τα 2 έτη έως και τα 4 έτη. Στο διάστημα αυτό ο λόγος τους εμπλουτίζεται εκφραστικά, γραμματικά και το εκφραστικό τους λεξιλόγιο φτάνει μέχρι τις 1.500 λέξεις.
Ηλικία 2-3 ετών
Έτσι λοιπόν, στο πρώτο έτος της ραγδαίας ανάπτυξης, στην ηλικία των 2-3 ετών ο λόγος του παιδιού γίνει περισσότερο καταληπτός. Βέβαια, συνεχίζει να ηχολαλεί όταν όμως συναντά δυσκολίες, καταλαβαίνει το ένα και τα πολλά, εκφράζει την ανάγκη του για τουαλέτα (πριν, κατά την διάρκεια ή μετά), ζητά αντικείμενα με το όνομά τους, δείχνει τις εικόνες σε βιβλίο και τις ονοματίζει, αναγνωρίζει πλέον διάφορα μέρη του σώματος, ακολουθεί απλές εντολές και απαντά σε απλές ερωτήσεις, του αρέσει να ακούει μικρές ιστορίες, παιδικά τραγούδια και ρυθμούς.
Συχνά κάνει ερωτήσεις με 1-2 λέξεις, κάνει φράσεις 3-4 λέξεων με δομή υποκείμενο – ρήμα – αντικείμενο, χρησιμοποιεί μερικές προθέσεις, άρθρα, ρήματα σε ενεστώτα, ομαλό πληθυντικό και ανώμαλους τύπους στον αόριστο, παρουσιάζει πολλαπλά γραμματικά λάθη, μιλάει με δυνατή φωνή, χρησιμοποιεί σωστά τα φωνήεντα και τα σύμφωνα που βρίσκονται σε αρχική θέση στο επίπεδο της λέξης αλλά και το βοηθητικό ρήμα «είναι», έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο 500-900 λέξεις και εκφραστικό λεξιλόγιο 50-250 λέξεις.
Ηλικία 3-4 ετών
Στον δεύτερο χρόνο της ραγδαία ανάπτυξης (3-4 ετών) η εξέλιξη του είναι θεαματική καθώς καταλαβαίνει τη λειτουργία των αντικειμένων, κατανοεί τις διαφορές στις έννοιες (ξεκινάω – σταματώ, μέσα – έξω, μικρό – μεγάλο), ακολουθεί εντολές που αποτελούνται από 2 και 3 μέρη, ρωτά και απαντά σε απλές ερωτήσεις (ποιος, τι, που, γιατί), συχνά κάνει ερωτήσεις και ζητά λεπτομέρειες στις απαντήσεις.
Χρησιμοποιεί την ομιλία για να εκφράσει τα συναισθήματα του, κάνει προτάσεις των 4-5 λέξεων, αναγνωρίζει τα αντικείμενα με το όνομά τους, χειρίζεται επιδέξια τους ενήλικες και τους παρατηρεί, η χρήση των ουσιαστικών και των ρημάτων έχει γίνει πιο συχνή, έχει αίσθηση του παρελθόντος και του μέλλοντος, ο λόγος του είναι πιο καταληπτός, η γραμματική του έχει βελτιωθεί αν και κάνει ακόμα κάποια λάθη, χρησιμοποιεί κατάλληλα το «είμαι» και «είναι» στις προτάσεις, βάζει 2 γεγονότα σε χρονική σειρά, συμμετέχει σε συζητήσεις, έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 800-1.500 λέξεις και αντιληπτικό λεξιλόγιο 1.200-2.000 λέξεις.
Ηλικία 4-5 ετών
Στην ηλικία 4-5 ετών κατανοεί τις έννοιες των αριθμών, αναγνωρίζει έως τρία χρώματα, κάνει προτάσεις των 4-8 λέξεων, ρωτά για ορισμούς λέξεων, ο λόγος τους είναι συνήθως καταληπτός από τους ξένους, μιλά σχετικά με εμπειρίες του στο σχολείο, στις βόλτες κ.τ.λ., μετρά μηχανικά ως το 10, αναμεταδίδει με ακρίβεια μια μεγάλη ιστορία, δίνει προσοχή σε μια ιστορία που ακούει και απαντά σε απλές σχετικές ερωτήσεις, χρησιμοποιεί γραμματικά σωστές προτάσεις, απαντά σε σύνθετες ερωτήσεις που αποτελούνται από 2 μέρη, μειώνεται ο συνολικός αριθμός των επαναλήψεων, μειώνεται ο αριθμός των συνεχών ηχητικών παραλήψεων και των υποκαταστάσεων των φωνημάτων, παράγει τα σύμφωνα με 90% ακρίβεια, μιλά με μια συχνότητα 186 λέξεων ανά λεπτό περίπου, έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 900-2000 λέξεις και αντιληπτικό λεξιλόγιο 2.800 λέξεις.
Ηλικία 5-6 ετών
Αργότερα, στη ηλικία των 5-6 ετών ονομάζει 6 βασικά χρώματα και 3 βασικά σχήματα, ακολουθεί εντολές που αποτελούνται από 3 μέρη, κάνει ερωτήσεις με το «πως», απαντά λεκτικά στο «γειά» και στο «τί κάνεις;», χρησιμοποιεί παρελθοντικό και μέλλοντα χρόνο κατάλληλα, χρησιμοποιεί συνδέσμους, ονομάζει τα αντίθετα, ονομάζει διαδοχικά τις ημέρες της εβδομάδας, ανταλλάσσει πληροφορίες και κάνει ερωτήσεις, χρησιμοποιεί προτάσεις με λεπτομέρειες, αναμεταδίδει με ακρίβεια μια ιστορία, μετρά ως το 30 μηχανικά, τραγουδά ολόκληρα τραγούδια και λέει παιδικά ποιήματα, επικοινωνεί εύκολα με ενήλικες και άλλα παιδιά, το αντιληπτικό του λεξιλόγιο έχει φτάσει στις 13.000 λέξεις.
Ηλικία 6-7 ετών
Τέλος, στην ηλικία των 6-7 ετών ονοματίζει κάποια γράμματα, αριθμούς και νομίσματα, τοποθετεί σε σειρά τους αριθμούς, κατανοεί το αριστερά- δεξιά, χρησιμοποιεί αυξανόμενα πιο σύνθετες περιγραφές, απασχολείται με συζητήσεις, χρησιμοποιεί προτάσεις με 6 λέξεις περίπου, κατανοεί τις περισσότερες έννοιες του χρόνου, μετρά ως το 100 μηχανικά, χρησιμοποιεί περισσότερα μορφολογικά σημάδια καταλλήλως, χρησιμοποιεί κατάλληλα την παθητική φωνή, το αντιληπτικό του λεξιλόγιο είναι 20.000 λέξεις.
Βιβλιογραφία
Kenneth Shipley 1998: Assessment in speech language pathology